Veenhuizc n nog een ïital gehuchten behooren, bevat eene bevolking van ruim 7.000 inw., waarvan ruim 5.000 tot de kolonie Veenhuizen geteld worden. Norg zelf is beroemd door eene groote jaarmarkt, de belangrijkste veemarkt van geheel Drenthe, waarop vooral zeer veel paarden te koop geboden worden; er is eene in 1837 aanmerkelijk herstelde Herv. Kerk, zijnde een langwerpig vierkant gebouw, met een rond verwulfd koor en eenen vierkanten toren van 25 el hoog, doch zonder orgel. In den grond der gem. worden groote steenen opgedolven, waarvan sommigen wel 20.000 pond zwaar zijn; ook bevatte zij vroeger vele bosschen van eikenboomen, die echter bijna allen zijn verdwenen, zoo dat nog alleen het Norger-Hout overig is, waarin men vele zware eikenstammen aantreft. Zij wordt doorsneden door de Norger-vaart, een | uurs lange zijtak van de Smildervaart, en waaruit wederom eene zijvaart met verscheide zijwijken naar de kolonie gegraven is. Voorts vindt men in de gem. het Langeloër-, Roonder- en Peizer-diep, de Slokkert, het Eenerdiep, de Kolonievaart, enz., terwijl bij het gehucht Westervelde een eenigzins vervallen hunnebed wordt gevonden. Een weinig ten W. van Norg bevindt zich Veenhuizen, eene der kolonien van de Maatschappij van, weldadigheid, opgerigt in 1823, toen de Maatschappij in deze streek ruim 3.000 bunders woesten grond ter ontginning aankocht. (Zie ook bl. 654). In 1859 is deze Maatschappij wederom in eene particuliere instelling veranderd, en zijn de kolonien Frederiks- en Willemsoord van de gestichten voor landloopers en bedelaars afgezonderd; door deze verandering zijn er aanmerkelijke hervormingen bewerkstelligd. De kolonie bevat 3 groote gestichten, voor vondelingen, verlaten kinderen, weezen en bedelaars, met werkzalen en magazijnen, woningen voor bestuurders en opzigters, behalve een aantal boerderijen, waarop door de kolonisten als daghuurders onder het toezigt van wijkmeesters gewerkt wordt. Van Norg komende, bereikt men eerst het 3dc Gesticht; dan volgt het 2d', waarbij zich de kerken, de stoom-katoenspinnerij en weverij bevinden; het it\" Gesticht ligt weder iets zuidelijker; te zamen bevatten zij een getal van ruim 6.000. inw. Al de gestichten zijn met eenen buitensingel en eene gracht omringd. De Herv. Kerk'is een fraai achtkant gebouw met 4 deuren, opgerigt in 1825—26; de R. K. Kerk, in 1826 gebouwd, is een langwerpig vierkant gebouw met een orgel en een torentje op het midden; de Israëlietische Synagoge werd een jaar later gebouwd. — Noordwaarts van Norg ligt de gem. Roden,

de dorpen Roden en Roderwolde en een 9tal gehuchten bevattende, met eene bevolking van ruim 1.900 inw., die hoofdzakelijk van landbouw bestaan; zij bevat het Lieverderbosch, het grootste gedeelte van het Zulter- of Leekster-meer, op de grenzen van Drenthe en Groningen, en eene pannenbakkerij in het gehucht Ter Heil. Roden zelf is vrij aanzienlijk (1.700 inw.); het heeft eene langwerpig vierkante Herv. Kerk, met gewelven en pilaren, een orgel en een spitsen toren; in de nabijheid ligt de havezathe Mensinga of het Huis-te-Roden, 100 bunders groot, maar vroeger veel uitgestrekter, met een binnen zijne grachten besloten huis, waarschijnlijk omstreeks 1500 herbouwd; voorts vindt men aan de Groninger grenzen, | uur van Roden, de havezathe Ter-Heil op eenen hoogen zandgrond, met fraaije lanen, bosschen en tuinen en een van een koepeltorentje voorzien Huis; zij is 300 bunders groot. — Oostelijk van Roden ligt Petje, eene gem. met ruim 1.310 inw. en 2 gehuchten. Het dorp ligt 4 uren N. t. W. van Assen en 2 uren Z. Z. W. van Groningen, bij het Peizer-diep, telt 1.200 in de kom en is vooral des zomers zeer aangenaam. In stukken van vóór de 12de eeuw droeg het den naam van Pedge,' Peisge, enz. Er is eene eenvoudige Herv. Kerk, zonder orgel, maar met eenen kleinen spitsen toren, die zeer schilderachtig tusschen hooge eiken verscholen ligt en in 1824 vernieuwd en vergroot is. — Eindelijk ontmoeten wij nog als het laatste dorp der provincie Drenthe het dorp Eelde, met 3 gehuchten eene gem. uitmakende van ruim 1.400 inw., die van landbouw leven. Eelde ligt 2 uren Z. van Groningen, nabij het Hoornsche diep, en is een fraai dorp, door verscheidene lusthoven omgeven, en met eene oude kleine Herv. Kerk, van een torentje en een orgel voorzien. In de nabijheid liggen de buitengoederen Noordwijk, Mjburg, de Braak en de Duinen. Vroeger stond er een oud slot, dat in de binnenlandsche groningsche beroerten tusschen de Groenenbergen en Gelkingen vermaard geworden is. Hier verlaten wij de provincie en begeven wij ons naar Groningen.