en eeu klein half uur van het Zuidlaarder-meer, waarmede het door een klein kanaal, de Zuidlaardervaart, in 1835 gegraven, verbonden is. Dit vrij aanzienlijke en vischrijke meer behoort voor { gedeelte tot de provincie Groningen, heeft 2 uren in den omtrek en eene lengte van | uur gaans van N. tot Z. Het wordL voornamelijk door de Oostermoersche vaart of Hunze gevoed, die in de gemeente Borger op het Ellertsveld ontspringt en zich verder door Groningen naar de Lauwerzee wendt. Zuidlaren bevat met 4 onderhoorige gehuchten ruim 1.400 inw., die voor het grootste deel van landbouw, veeteelt, een weinig veenderij en eenigen handel bestaan; bet dorp zelf is groot en aangenaam, telt ruim 1.000 inw. en heeft veel vertier, daar het bij den straatweg van Groningen naar Koevorden gelegen is en des zomers door de Groningers zeer druk bezocht wordt, om er eenen aangenamen dag door te brengen; bovendien beeft het 3 druk bezochte jaar- of veemarkten. De Herv. Kerk, een langwerpig vierkant gebouw., met eenen hoogen spitsen toren en van een orgel voorzien, staat op eenen hoogen grond, die met fraaije huizen omringd is en aan bet dorp veel bekoorlijkheid bijzet. Dit aangename wordt nog verhoogd door het schoone landgoed Laarwoud, even buiten bet dorp aan het kanaal. Het huis Laarwoud is zeer oud, zoo dat men den tijd der stichting niet heeft kunnen opsporen; in 1750 werd bet geheel vertimmerd. Van Zuidlaren begeven wij ons over de gehuchten Zeegze, Taarlo en Loon naar assen, de hoofdstad der provincie. Assen was tot in het midden der 13dt eeuw slechts een gehucht. In genoemden tijd werd eene abdij van cistercienzer-nonnen, MariaKamp genaamd, uit den omtrek van Koevorden derwaarts overgebragt, waaraan de plaats haren oorsprong verschuldigd is. Weldra groeide het gehucht tot een dorp aan, dat in belangrijkheid toenam, toen kort na de hervorming de Staten van het landschap hunne zamenkomsten in het bovengenoemde Grollerholt staakten, en het geseculariseerde klooster te Assen voor dit doel bestemden. Later werd het mede de zetel van het hoogste regterlijk collegie, den Etstoel (z. bl. 672), tot dat deze in 1791 door het hof van Justitie vervangen werd, hetwelk hier insgelijks zijne zittingen hield. Door een en ander was de plaats in 1809 tot een vrij aanzienlijk vlek met 730 inw. aangegroeid, toen koning Lodewijk Napoleon bet tot eene stad verhief, en zoo wel om de gezonde luchtsgesteldbeid als om de aangename ligging besloot, aldaar een zomerverblijf te bouwen en een voornaam opvoedingsgesticht op te rigten; van deze beide laatste

malige residentiehuis van den drost van Drenthe, en thans de woonplaats van den commissaris des konings. Daaraan is het zoogenoemde Landshuis verbonden, waarin de provinciale en gedeputeerde staten vergaderen, en de bureaux van het provinciaal bestuur gevestigd zijn. Het Paleis van Justitie, eerst voor ruim 20 jaren opgerigt, staat midden in de stad en is door eene gracht omringd. Voorts is er de nieuwe Gevangenis, achter het Paleis, met eene ruime wandelplaats en een aantal cellen, geschikt voor eenzame opsluiting; het nieuwe Stadhuis, in 1851 van de oude herv. kerk tot dit doel vertimmerd; het oude Stadhuis, waarvan de onderverdieping tegenwoordig gedeeltelijk tot Kazerne, is ingerigt; de Herv. Kerk, in 1847 en 1848 ter vervanging eener andere, te klein geworden kerk gebouwd, een fraai vierkant gebouw, van een orgel voorzien en meteen smaakvol toren tje versierd; de Kerk der chr. afgescheidenen, gesticht in 1840, een langwerpig vierkant gebouw, zonder toren of orgel; de R.K.Kerk, een zeer net, in 1837 opgerigt godshuis, met een spits torentje; de Israëlietische Synagoge, het oudste der hier bestaande kerkgebouwen, en in 1832 gesticht; zij heeft een spits torentje. Onder de inrigtingen van wetenschap of liefdadigheid telt men: het zeer bloeijende Gymnasium, een eenvoudig ruim en fraai gebouw, vooraan in het Stadsbosch, opgerigt in 1824; er is een uitmuntend instituut voor middelbaar onderwijs aan verbonden; het Armhuis der Herv. Diaconie; het voor zeer korten tijd opgerigte Weeshuis; de Teekenschool; een Museum van Drentsche oudheden, een Dep. der Maatsch. van Nijverheid en een der Maatsch. tot Nut van 'tAlg.; een Natuurkundig Genootschap, goede openbare en andere scholen, eene Liedertafel, enz. enz. Wanneer wij ons van Assen langs den bijna lijnregten straatweg naar Groningen begeven, komen wij door de gehuchten Peelo en Ubbena en digt langs het gehucht Tinaarlo, waar men het wel kleine, maar best bewaard gebleven hunnebed van geheel Drenthe aantreft, na verloop van 2 uren te Vries, een zeer welvarend dorp, dat met een 10tal gehuchten eene gem. van 1.800 zielen vormt, waarvan er ongeveer 440 in de kom van het dorp zelf wonen; de Herv. Kerk is eene der oudsten van de provincie, en heeft eenen zwaren, niet hoogen toren, doch geen orgel. — W. van Vries ligt het dorp Norg, 2| uur N. W. van Assen, op eenen verheven en zandigen, doch vruchtbaren grond, en van N. tot Z. eene uitgestrektheid van meer dan 2 uren gaans hebbende; de gem., waaronder behalve de kolonie