vroeger 3 adellijke huizen bezat, en thans eene fraaije Herv. Kerk met eenen toren heeft. waarin het praalgraf der familie Boelaard; de 3 laatste dorpen maken ééne gem. uit. Een weinig meer O., aan of bij de Waal, vinden wij Waardenburg en Ncer-IJnen, te zamen met 1.100 inw., 1 llerv. Kerk, het adellijk huis Schvilkerk, en het overoude kasteel Waardenburg, waarop, volgens de legende, de bekende doctor Faust zijn leven zou geëindigd hebben, toen de duivel hem van zijn bed sleurde en door het venster met hem verdween. Dit slot is in 1574 door Lodewijk van Nassau verbrand en naderhand weder gedeeltelijk hersteld. Het is geheel door een breed water omringd, waardoor een dam ligt, die naar den dijk geleidt. — Op-lJnen is slechts klein (590 inw., meestal arbeiders), doch heeft eene nette Herv. Kerk en een Heerenhuis, en te Est, landwaarts in (350 inw.) stond vroeger een kasteel, dat in 1796 gesloopt is; ook hier is eene Kerk met toren en orgel. — Heessclt, dat eene fraaije kerk met eenen tamelijk hoogen toren bezit en 200 inw. heeft, maakt ééne gemeente uit met Varik, i[ uur Z. W. van Tiel. wederom aan de Waal liggende; dit dorp heeft 730 inw. en eene kleine Herv. Kerk, met eenen dikken lagen toren, zonder orgel; er zijn een paar fraaije buitenplaatsen, maar de vroegere heide kasteelen zijn lang verdwenen. — Te Op-Hemert (980 inw.) is geene eigentlijke kom; alleen bij de Herv. Kerk, die geen orgel, maar eenen toren heeft, staan eenige huizen. Het ligt 1 uur van Tiel, dat wij thans bezoeken zullen. De stad Tiel, ook wel Thiel, ligt 0 uren W. van Nijmegen en 3| uur N. 0. van Zalt-Bommcl, aan de rivier de Waal. die zich hier zuidwaarts wendt, heneden de stad 641 el breed is, en waarover een gierpontenveer op Wamel bestaat. Zij is overoud, maar noch haar naamsporsprong. noch de tijd harer stichting of harer verheffing tot stad is met zekerheid te bepalen. Sommigen stellen haren oorsprong reeds vóór Jezus geboorte; vrij zeker is het echter, dat zij in de o4c eeuw bestond; in fit8 stichtte Dagohert, koning van Frankrijk, er de eerste christenkerk. De eerste woningen zijn waarschijnlijk gebouwd op eene hoogte, ter plaatse waar thans de Westliiidensche-straat. de Korenmarkt en de Ambtmansstraat zijn, die veel hooger liggen, dan de andere deelen der stad. en eene vereeniging vormen van den beneden de stad liggenden Waaldijk met dien der Linge, welke laatste rivier oudtijds hier met de Waal gemeenschap had. Door de geschikte ligging werd Tiel eene volkrijke koopstad, die, hoewel herhaaldelijk door de Noormannen uitgeplunderd, van de 8'\" tot de 12d' eeuw grooten