oppervlakte van ruim 280 bunders. — Het zuidelijk gelegen dorp Zevenhuizen, met 2.600 inw., is eigentlijk eene veenkolonie, aangelegd na 1559; sedert 1835 bestaat er eene Herv. Kerk, met een orgel en eene kleine torenspits. — Westelijk ligt de gem. Marum, met de dorpen Marum, Nuis, Niebert en Noordwijk, eenige gehuchten en 3.800 inw,; zij bevat 2 Herv. Kerken. — Grootegast, waartoe ook de dorpen Doezum, Opende, Lutjegast en Sebaldeburen en een 16tal gehuchten bebooren, ligt weder meer N., bevat 3.700 inw. in de gem., en heeft 5 Herv. Kerken. Grootegast ligt 4 uren W. van Groningen, op eenen hoogen boschrijken grond en is vrij uitgestrekt. Tot de gem. behoort gedeeltelijk het- gehucht Stroobos, op de grenzen der provincie, daar, waar de Lauwers door de trekvaart van Groningen wordt doorsneden.— De gem Oldekerk, met het dorp Niekerk en eenige gehuchten (1.050 inw.), ligt weder een weinig O , nog ten Z van het Hoendiep, dat de gem. van Grijpskerk, ten N. van dit diep, afscheidt. Deze laatstgenoemde gem., welke uit de dorpen Grijpskerk, Niezijl en Visvliet bestaat, waarbij nog een 11 tal gehuchten moeten gevoegd worden, bevat ruim 3.000 van landbouw en veeteelt levende inw.; het hoofddorp zelf, 3| uur N. W. van Groningen, is tamelijk groot, fraai en door den doortogt op Friesland langs den straatweg zeer levendig; het heeft eene ruime en breede straat, en eene op eene hoogte liggende Herv. Kerk, in 1612 gebouwd en laatstelijk zeer verfraaid; zij prijkt met een goed orgel en eenen spitsen, zeskanten toren. Ook de beide andere dorpen hebben elk eene Herv. Kerk, en in het gehucht Pieterzijl, digt bij den mond van het Reitdiep aan den overouden Zeedijk, wordt eene fraaije Doopsgez. Kerk met eenen netten open koepeltoren gevonden.