ter abdij de Bloemhof, door de beeldstormers bijna geheel vernield. Ook te Ten Boer heeft oudtijds een aanzienlijk nonnenklooster gestaan, waarvan de tegenwoordige dorpskerk nog een overblijfsel is. De streek ten N. der stad Groningen wordt ingenomen door de gem. Bedum en Adorp. De eerste is vrij aanzienlijk, bevat de dorpen Zuid- en Noord-ivolde, Bedum, Onderdendam, Merkeweer, Oiiderwierum en Westerdijkshorn, met nog verscheidene gehuchten, en ruim 3.700 meest van landbouw en veeteelt levende inw. — Zuidwolde, 1 uur ten N. van Groningen, ter wederzijde van het Boterdiep, heeft eene grootendeels van dufsteen gebouwde, sierlijke en nette Herv. Kerk. met orgel en toren; ook het een weinig meer N. gelegene Noordwolde bezit eene fraaije van toren en orgel voorziene Herv. Kerk. Het groote en zeer welvarende dorp Bedum, i\ uur van Groningen, is meer dan 10 eeuwen oud, heeft drukke paarden- en veemarkten, ongeveer 1.100 inw. in de kom, en eene zeer aanzienlijke Herv. Kerk, die in 1484 ter vervanging eener andere veel vroeger bestaande gebouwd en naar eenen fraaijen stijl opgerigt is; zij rust op losse en slanke pilaren en prijkt met een goed orgel en eenen prachtigen naaldtoren, grootendeels van dufsteen opgetrokken, en weleer de hoogste der provincie; thans nog bedraagt de hoogte 210 voet; — er is ook eene fraaije R. K. Kerk. Nog levendiger en aanzienlijker is Onderdendam, een der schoonste dorpen der provincie. Het ligt te midden van door de veeteelt zeer welvarende en digt bevolkte omstreken, 1 uur N. van Bedum, aan de zamenvloeijing van de 3 kanalen van Middelstem, Warffum en Winsim, zoo dat alle schepen, tusschen de stad Groningen en het N. van Hunsingo, hier moeten doorvaren; het dorp, de hoofdplaats van een kanton, telt 500 inw., is wel bebouwd, heeft goede wegen naar de omliggende plaatsen, eene drukke korenmarkt, en eene nette Herv. Kerk, met orgel en eenen hollen naaldtoren. Er is voorts een Godshuis, een in 1837 opgerigt Genootschap van Nijverheid, en een Dep. der Maatsch. tot Nut van 't Algem. — Ten N. van Onderdendam, tot aan de bijna 3 uren verder gelegene zee. vindt men de schoonste kleilanden, waar uitmuntend en zwaar rundvee geweid wordt, en door verscheidene schoone en bloeijende dorpen afgewisseld. Het eerste dezer is Middelstum, waaronder ook de dorpen Huizingc en Westerwijtwerd benevens verscheidene buurschappen behooren; het ligt J uurs O. ten N. van Onderdendam, op eene uitgestrekte wierde van ruim 13 bunders, aan de trekvaart van Groningen naar Uithuizen en aan verscheidene goede