Ten N. van Kerkrade en O. van Heerlen liggen de gemeenten Eijgelshoven, Ubach-over-Worms (met Waubach, en beiden op de grenzen, Schaesberg (½ uur van Heerlen, met 2 kasteelen), Rimburg, Nieuwenhagen , Brunssum, Merkelbeek, Schinveld en Jabeek, 1½ uur van Sittard en 5 uren N. O. van Maastricht. Van daar weder Z. gaande ontmoeten wij Bingelrade, Oirsbeek, Schinnen , Spaubeek (beiden aan de Geleen, het laatste met eene allerfraaiste in 1837 gebouwde kerk), Amstenrade, Vaesrade en Hoensbroek, 1 uur N. van Heerlen. Westelijk van laatstgenoemden liggen Nuth, Schimmert, Wijnantsraede (met een kasteel en eene fraaije kerk) en Hulsberg, 1 uur N. van Valkenburg. Tusschen laatstgenoemde plaats en Maastricht vinden wij Houthem en Berg, alsmede het aanzienlijke dorp Meerssen, 1 uur N. O. van Maastricht. Meersen, aan den opgang van het gebergte en aan de Geule liggende, telt meer dan 1.000 inw. in de kom, maar de gem. bevat met het dorp Limmel, het gehucht Weert, enz. meer dan 2.000 bewoners, wier hoofdbestaan de landbouw is, ofschoon er ook eenige fabrieken zijn, waaronder eene papierfabr. te Weert, die met ruim 100 arbeiders werkt. Behalve vele buitenverblijven in den omtrek en de beide fraaije kasteelen Marsenhoven en Vauxhartel heeft Meersen eene goede R. K. Kerk, eene israël. bijkerk, en eene kleine Herv. Kerk, die toren en orgel heeft.
  De gemeenten Itteren en Bunde, ruim 1 uur N. en N. O. van de hoofdstad, bezitten even als Meersen belangrijke buitengoederen, rijke akkers en heerlijke weilanden. Te Geul, aan de Maas, verrijst te midden van het schilderachtigste landschap het kasteel Huis-te-Geul, in 1620 gesticht en het schoonste der geheele provincie; het heeft met onderhoorige gronden 229 bunders oppervlakte. Op het gebergte aan de oostzijde ligt het dorp Ulestraten met zijne gehuchten en het Slot-te-Vleek, dat met zijne bosschen, vijvers enz. 110 bunders beslaat. Een weinig noordelijker vinden wij het welvarende dorp Beek (met 2.400 inw.), aan den straatweg van Maastricht op Roermond, tusschen vruchtbare korenvelden, die de omliggende hoogten allerwege bedekken; het dorp is vrij groot en levendig en bezit eene groote R. K. en eene kleine Herv. Kerk, terwijl eenige bevallige landgoederen, waaronder den Imbeek, den omtrek nog verfraaijen. Het westelijk aan de Maas liggende Elsloo, reeds ten tijde der Noormannen bekend , bezit het kasteel of Huis-et-Elsloo , en eene R. K. Kerk, welker groote klok wegens haren

gen met elkander verbonden. De gemeente is van W. naar O. 5 uren lang en 4 uren breed, en telt in hare. 8 dorpen bijna 8.400 inw., wier hoofdbestaan landbouw en veeteelt is. — In den N. oostelijksten hoek liggen Donkerbroek, aan de Compagnons-vaart, met 700 inw., en Haule, slechts met 160, doch met de groote veenbuurt Haulerwyk, die wel i\ uur lang is. met 1.200 inw.; over deze plaats gaat de rijweg naar Drenthe. Er is in het dorp eene Herv. en in de veenbuurt eene Kerk voor de herv. en de chr. afgesch. — Ten Z. van deze dorpen vinden wij Oosterwolde, eene nette en aanzienlijke plaats, aan de gemelde vaart, met 500 inw.; wanneer men echter de bevolking in de 16 onderhoorige buurschappen mede telt, bedraagt zij ruim 900 zielen. In den omtrek zijn vele schoone weilanden en dennebosschen, en daarenboven vele huizen van naam, ten bewijze, dat hier vroeger vele vermogende en aanzienlijke familien hebben gewoond. Het dorp zelf bestaat uit eene dubbele buurt, en heeft eene Herv. Kerk met een spits torentje. — Nog meer Z., nabij de grenzen van Drenthe, ligt Appelscha, met de buurschappen Aeckinge en HoogAppelscha, te midden der zandige heide; en Nieuw-Appelscha. aan de Compagnons-vaart, in de laatste jaren net en breed uitgebouwd, met de daar tusschen liggende Augustiner-State, den zetel der Compagnons of eigenaren der uitgestrekte omgelegen veenen, die bestendig afgegraven worden en jaarlijks 8 a 10.000 schepen turf voor de fabrieken afvoeren; de bevolking bedraagt ruim 1.300 zielen, die eene Herv. Kerk hebben — Elsloo, ten W., aan den zuidelijken rijweg, bevat met 2 buurten 300 inw., en heeft mede eene Herv. Kerk. — Daarentegen ligt aan den N. puinweg, die van Oldeberkoop naar Donkerbroek loopt, het dorp Makkinga, de tegenwoordige hoofdplaats der gemeente, met het buiten Jagersrust (450 inw. en met eene kleine Herv. Kerk), en westelijker iïyeberkoop, met 150 inw. — De schoonste en voornaamste plaats der gemeente is echter Oldeberkoop. Het ligt 3 uren Z. O. van Heerenveen tusschen de rivieren de Kuinder en de Linde, en is door statige bosschen en schoone plantsoenen omringd, waaronder ook het Vredewoud met zijne bekoorlijke wandelingen en waterpartijen. Het dorp zelf, waar 2 belangrijke jaarmarkten gehouden worden, bestaat uit eene geregelde buurt, rondom een plein gebouwd, waaraan eene zeer oude Herv. Kerk staat. In 1585 werd de toren dezer kerk door de Spanjaarden ondermijnd en stortte toen in; doch daarna is hij weder domswijzeherbouwd en met de kerk in 1845 vernieuwd. De plaats heeft 700 inw.