het zeer aangenaam gelegen; het fraaije Dorpshuis is in 1823 gesticht; er is voorts eene goede Herv. Kerk, met zwaren toren, terwijl de R. K. Kerk op \ uur afstands in het gehucht Heykant stond, doch in 1841 in de kom van het dorp door eene sierlijke kerk met toren en orgel vervangen is. — Ten Z. der gemeente en aan Belgie grenzende, ligt de gem. Baarle-Nassau, met het dorp van dien naam en vele gehuchten, waaronder Eikelenbosch, Loveren, Ulicoten, enz., meer dan 2.000 inw. bevattende. Het dorp Baarle-Nassau, in de 10de eeuw reeds bekend, tigt zeer hoog, 4 uren Z. O. van Breda, en is zoo met het dorp Baarle-Hertog vereenigd, dat beiden slechts één dorp uitmaken, waarvan soms het eene huis tot Nederland en het andere tot Belgie behoort; zelfs zijn er huizen waarvan de schoorsteen aanwijst, wat tot brabantsch of tot nederlandsch grondgebied gerekend wordt. In het dorp Baarle-Nassau telt men 500 inw.; er is eene aanzienlijke R. K. Kerk op belgisch grondgebied te Baarle-Hertog, maar ook eene kleine Herv. Kerk. — Eén uur ten N. van dit dorp vindt men het overoude dorp Alphen, oudtijds Alfheim, dat reeds in 711 vermeld wordt, en met het dorp Riel, de gehuchten Molenheide, Oisterwijk, Boschhoven en andere ruim 1.600 inw. heeft. De gemeente bezit 2 R. K. en 1 Herv. Kerk. — Wederom noordelijker komen wij in de gem. Gilze-en-Rijen, waarin het zeer oude dorp Gilze, 3 uren Z. O. van Breda, dat in de kom ongeveer 300 inw. heeft, maar met de talrijke omliggende gehuchten er meer dan 2.000 bevat, die van den landbouw bestaan; de R. K Kerk aldaar, in de oudste tijden de moederkerk van Etten, Ginneken, Prinsenhage en Bavel, is hoog en vrij groot, en heeft een goed orgel en 1 kloktorentje; ook in het gehucht Molenschot is in 1842 eene parochiale kerk gebouwd. Het dorp Bijen alleen heeft met zijne gehuchten ruim 700 inw. en eene oude fraaije kerk met orgel en toren, waarin 2 klokken. De geheele gemeente telt eenige fabrieken, als 5 bierbrouwerijen, 3 leerlooijerijen, weverijen, enz. Zij wordt door den straatweg van Breda op Tilburg doorsneden, en bevat ten Z. van Rijen de heide, waar het nederlandsche leger in 1831 grootendeels gelegerd was, en waar thans nog van tijd tot tijd eenige troepen tot oefening in de krijgsdienst gekampeerd zijn. Eén uur N. O. van Gilze, ligt eene moerassige streek, Gilzenbroek genaamd, van 651 bunders oppervlakte. In het kerkdorp Dorst, 1 uur O. van Breda, aan den straatweg, is eene in 1835 naar de dorische orde gebouwde R. K. Kerk, vóór