• Kaart
  • Beschrijving
Uit: Het Koningrijk der Nederlanden, voorgesteld in eene reeks beschrijvingen  door J. L. Terwen, 1858 pagina 790 pagina 804 pagina 805
gel. In het Oosteinde der stad ziet men nog de plaats, waar de oude kerk gestaan heeft, aan eenige oude, met onleesbaar geworden opschriften bedekte zerken, die de begraafplaatsen der Popma's bedekken. — Voorts heeft men hier eene kleine, doch nette Doopsgei. Kerk, zonder toren of orgel, een Stadhuis, in 1736 geheel herbouwd en 1770 vergroot, met geschikte vertrekken, enz. De in 1783 nieuw gebouwde Waag, naast het Stadhuis, werd in 1832 afgebroken en in eene school veranderd. — Een weimg ten Z. O. van Ylst vinden wij de dorpen Jutrijp (140 inw.), aan den straatweg en bij de Wymers, met eene nette, in 1819 gestichte Herv. Kerk, die eenen spitsen toren en een uitmuntend orgel heeft, terwijl bij de kerk nog een oude stompe toren staat met slaand uurwerk en klok, — en Hommerts, mede aan den in 1844 aangelegden straatweg van Sneek naar de Lemmer; dit dorp is vrij groot en bevat met de buurt Lippenwoude 400 inw.; de Herv. Kerk is in 1740 gebouwd en prijkte tot in 1795 met fraai geschilderde glazen; de toren werd in 1821 afgebroken, en door een portaal vervangen, waarop eene houten spits gesteld is, waarin slag- en uurwerk en eene klok gevonden worden. — Verder Zuidwaarts, 2 uren Z. W. van Sneek, ligt Smallebrwjge (20 inw.), en nog } uurs meer Z. het zeer fraaije, groote en welvarende dorp Woudsend, aan de vaart van Sneek naar Slooten en nabij het Slootermeer. terwijl het Heegermeer ten W. en het Koevordermeer ten O. liggen, zoo dat alle schepen, die van Sneek en Ylst naar Slooten, de Lemmer of Stavoren bestemd zijn, deze plaats voorbij varen of aandoen, hetwelk hier veel vertier en levendigheid geeft. Het dorp is digt bebouwd, heeft nette en zindelijke geplaveide straten voor voetgangers en telt ruim 1.500 inw., waaronder vele aanzienlijke en vermogende lieden, die handel, scheepvaart en fabriekarbeid uitoefenen; men vindt er onder anderen 2 scheepstimmerwerven. 2 houtzaagmolens, 1 lijnbaan, 1 zeilmakerij, 3 mast- en blokmakerijen, 2 leerlooijerijen, 2 wolkammerijen, enz. De Herv. Kerk is een fraai kruisgebouw, in 1837 ter vervanging van een vroeger Godshuis gesticht; zij is van een uitmuntend orgel en van eenen koepeltoren op vrij hooge kolommen, met klok en uurwerk voorzien. Bovendien is er eene kleine Doopsgez. en eene sierlijke R. K. Kerk, zonder toren, doch met een orgel en een zeer fraaijen predikstoel, terwijl boven elk der 3 altaren een schoon schilderstuk prijkt. — Een weinig ten Z. van Woudsend, tusschen de beide
die meest in de vee- en houtteelt en landbouw een bestaan vinden. In het algemeen is de grond in het O. en N. deel zeer waterrijk, maar overigens meest tot wei- en hooiland geschikt, ofschoon men hier en daar ook hooge korenlanden aantreft. Van de zeer lage landen in het O., die vroeger gedurig onder water stonden en weinig waarde hadden, zijn velen sedert eene eeuw ingepolderd en deels tot goed weiland gemaakt, deels met bosph beplant.waardoor deze streken een vruchtbaar, boschrijk en zeer aangenaam oord zijn geworden. Door de gem. loopt de algemeene rijweg van de Jou re naar de Lemmer en Gaasterland.— Het eerste dorp, i uur ten O. van Slooten, aan den rijweg, is Tjerkgaast, d. i. kerkheuvel, zijnde het dorp op eene zandige hoogte gelegun; het telt met een paar buurtjes slechts 220 inw. en bezit eene nette Herv. Kerk met een spits torentje. Niet veel grooter is Idskenhuizen (320 inw.), terwijl Teroele, aan het Koevordermeer, nog kleiner is en slechts 80 inw. heeft. De hoofdplaats der gem. is Langweer, aan de Wielen, 2 uren Z. Z. O. van Sneek en 3 uren N. van de Lemmer. Dit dorp bestaat uit eene fraaije buurt huizen, met 2 rijen lindeboomen versierd, en bevat in de kom ongeveer 400 inw.; met 2 onderhoorige buurten klimt de bevolking tot 540 zielen, die meest van den landbouw bestaan, daar het dorp door schoone weilanden en voortreffelijke plantaadjes omringd is; ook is er 1 scheepstimmerwerf, 1 looijerij en 1 korenmolen. De drukke doortogt der schepen van Sneek naar de Lemmer en terug en het menigvuldige geboomte in den omtrek maken de plaats vrij levendig en vermakelijk. De Herv. Kerk, in 1779 nieuw opgebouwd, bezit een' fraai orgel, met uitmuntend snijwerk voorzien, en een toren. In dit dorp staat het Gemeentehuis van Doniawarstal, benevens Osinga-state, terwijl gebouwd, in 1845 voor afbraak verkocht is. — De dorpen Dijken, Boornzwaag en Legemeer, in de onmiddellijke nabijheid van Langweer, bevatten slechts 90, 70 en 60 inw.; tot het laatste behoort de zeer goede herberg Huis-ter-Heide, hetwelk door bosschen en fraaije beplantingen omringd is, waarom de bewoners van Sneek, Heerenveen en de Lemmer derwaarts dikwijls des zomers uitstapjes maken. — In het noordelijkste deel der gem. liggen Broek (130 inw.) en Goingaryp, met 140 inw., beiden met eene kleine kerk. — Daarentegen vinden wij aan de Oostzijde, bij de grenzen van Haskerland en Schoterland, de dorpen Ouwsterhaule, Ouwster-Nijega en Oldouwer, wier bevolking 130 zielen niet te boven gaat: alleen het eerste heeft eene
kerk. — De rijweg van Heerenveen en de Joure op de Lemmer loopt over St. Nicolaasga, een van de grootste dorpen der gem., met 520 inw., waarvan ongeveer 200 in de kom; er is eene Herv. Kerk, zonder orgel, maar meteen koepeltorentje, en eene fraaije in 1837 nieuw gebouwde R. K. Kerk met een spits torentje, maar insgelijks zonder orgel. — Het kleine Doniaga, aan denzelfden weg, telt 120 inw., en heeft eene kleine Herv. Kerk. Wij zijn genaderd tot de laatste gemeente der provincie, met welker bezoek wij tevens onze wandeling door Nederland eindigen zullen. De gem. Lemsterland grenst ten N. aan Doniawarstal, ten W. aan Gaasterland, ten Z. aan de Zuiderzee en ten O. aan het tot Overijssel behoorende oude graafschap Kuinre, aan West-Stellingwerf, waarvan zij door de Tjonger of Kuinder gescheiden is, en aan Schoterland. Zij heeft van O. naar W. eene lengte van 2| uur, van N. tot Z. eene breedte van i% uur gaans en bevat, behalve het vlek de Lemmer, nog 4 dorpen met eene bevolking van 5.000 zielen, die meest hun, bestaan in de veeteelt en de veenderij vinden, alzoo de laag gelegen landerijen alleen voor wei- en hooiland en tot verveening geschikt zijn. Van rijwegen is deze gem. schaars voorzien: des te rijker is zij in wateren en vaarten, daar zij onder anderen het Kleine Slootermeer, de Kleine Brekken, de Wielen, de Groote Brekken en een gedeelte van het Tjeukemeer. bevat, hetwelk door den Rijn met de Zuiderzee gemeenschap heeft. In vroegere tijden was deze landstreek het tooneel van menigvuldige oorlogen, omdat de graven van de Kuinre, de bisschoppen van Utrecht en de graven van Holland meestal van deze zijde hunne invallen in de provincie deden. In 1825 werd zij door den zwaren watervloed bijna geheel overstroomd. — Aan den straatweg van Sneek op de Lemmer ontmoeten wij eerst Follega, met 230 inw., zonder kerk. Er is veel doorvaart uit het Tjeukemeer naar Slooten.langs de Follegasloot, waarover hier eene groote valbrug ligt. Vervolgens komt men te Eesterga, \ uur ten N. van de Lemmer, met fraaije boerenwoningen en ongeveer 130 inw. O. van daar, aan de overzijde van den Rijn en digt bij het Tjeukemeer, ligt het dorp Oosterzee, het grootste der gem., met nagenoeg 930 inw., die meest van den landbouw bestaan. De meeste huizen staan langs den puinweg, die van de Lemmer ten Z. van het meer naar Heerenveen loopt, waar ook de in 1860 geheel vernieuwde Herv. Kerk ligt. In 1196 bouwde Willem, zoon van graaf Floris III, hier eene sterkte, om Hendrik de Kraan, graaf van de Kuinder, dien hij 2 jaren later versloeg, in bedwang te houden; naderhand is deze sterkte

Provincie Friesland. Gemeente Doniawerstal.

 
wapen van Doniawerstal 12565 Bunders
3200 Inwoners

1865

Bekijk op atlas1868.nl
Bekijk op atlasenkaart.nl
Gemeentegeschiedenis
  • Spoorweg
  • Straat- en Kunstweg
  • Gewone weg
  • Dijk en kade
  • Voetpad
  • Kerk
  • Molen
Vierde uur gaans
0
 
¼
Nederl. Ellen
0
 
500