12 Doopsgez. Kerken, zonder toren of orgel. In het midden ligt het schoone buitengoed Andringa-state, sinds eeuwen bewoond door het geslacht Lycklama a Nyeholt, dat, gelijk nog, meest aan het hoofd des bestuurs stond. De straatweg van Heerenveen over Akkrum brengt ons J- uur buiten dit dorp aan het water de Wetering, hetwelk Utingeradeel van de daaraan ten N. O. grenzende gemeente Rauwerderhem afscheidt. Over deze Wetering en nog in Utingeradeel bestond voorheen een pontveer, hetwelk echter in 1840 door eene groote brug is vervangen; te zelfden tijde is ook de fraai gelegene herberg de Oudeschouw vernieuwd, die bij het punt staat, waar de Boorn, de Grouw en de Wetering zichvereenigen. Zoo wel de drukke doortogt van rijtuigen en schepen, als het uitgestrekte land- en watergezigt maken deze wel ingerigte herberg tot eene aangename plaats van uitspanning voor de omliggende landstreek; zij is buitendien om hare heerlijke baars en paling, die men cr altijd levend aantreft, bekend. — De gem. Rauwerderhem bevat 6 dorpen, met eene bevolking van 2.620 inw., wier hoofdbestaan landbouw en veeteelt is; de straatweg op Leeuwarden loopt langs de oostzijde en die van Leeuwarden op Sneek langs de noordzijde der gemeente, welke overigens bijna geheel door den Hemdijk wordt ingesloten. — Eén uur ten N. van Akkrum ligt aan den straatweg en aan het algemeene vaarwater der groote schepen, die van Leeuwarden of Groningen door de Oudeschouw naar de Zuiderzee varen, het fraaije en bloeijende dorp Irnsum (friesch Jinsum), met 530 inw. in de kom; het bezit 3 kerken, eene Herv., op eene terp staande, met toren en orgel, eene Doopsgez. en eene R. kath., welke laatste insgelijks een orgel heeft. Even ten N. van het dorp ligt de sluis lrnsumer-zijl, ter plaatse, waar de Grouw, de Muzel en de Boorn bij elkander komen, en ook daar is bij de valbrug eene neringrijke herberg. — Het dorp Rauwerd, waaraan de gem. haren naam ontleent, bevindt zich nagenoeg midden tusschen beide bovengenoemde straatwegen in en is door eenen goeden gemacadamiseerden weg met beiden verbonden. Het telt in de kom 350 en met de onderhoorige 5 buurten omtrent 700 inw., en bestaat uit eene zeer goede buurt, waarin schoone gebouwen gevonden worden. De fraaije Herv. Kerk, met eenen reeds vrij ver in het oog vallenden spitsen toren, is in 1815 geheel nieuw opgerigt; zij prijkt met een zeer schoon orgel, eenen kunstig gesneden predikstoel, fraaije gestoelten en zeer schoon gebeitelde grafzerken. Voorheen stonden hier

verscheidene adellijke staten of stinzen, van welke nog alleen Jongema-state overig is. — De overige 4dorpen der gemeente, namelijk: Poppingawier, Deersum, Terzooi en Sybrandaburen, liggen ten Z. van Rauwerd en zijn weinig belangrijk, 200 a 300 inw. bevattende; allen hebben eene Herv. Kerk. Zoodra men te Irnsumer-zijl de brug is overgegaan, bevindt men zich in Idaarderadeel, eene gem., die ten N. O. en O. door Tietjerksteradeel, ten Z. O. door Smallingerland en ten Z. en Z. W. door Utingeradeel en Rauwerderhem wordt ingesloten, en in bare 8 dorpen eene bevolking telt van 4.640 inw., die meest van handel in boter, kaas en granen, van veeteelt, visscherij en boerderij, zonder landbouw, bestaan. De grond is hier en daar zeer laag, doch wordt door bepoldering tot uitmuntend weiland gemaakt en is door een aantal vaarten en vischrijke meertjes doorsneden; andere meeren zijn reeds voor langen tijd ingedijkt. — De hoofdplaats der gemeente is Grouw, 1 \ uur O. van Rauwerd, 3 uren Z. van Leeuwarden en nagenoeg in het middelpunt der gebeele provincie. Het is een fraai, groot en sterk handeldrijvend vlek. met 1.400 inw. in de kom, welke voornamelijk bestaat uit eene groote buurt met vele fraaije huizen, rondom de kerk en het ruime dorpsplein gebouwd. Behalve dit plein vindt men er eene bestrate beestenmarkt en eene openbare Waag, die nevens eenen korenmolen midden in het dorp staat. Met de bevolking der 4 onderhoorige buurten klimt het getal der inw. tot ongeveer 1.900, bestaande van handel in boter, kaas en granen, van veefokkerij, scheepvaart, enz.; ook zijn er 3 scheepstimmerwerven, zeil- en uurwerkmakerijen, looijerijen, 1 lijnbaan, enz. Het dorp heeft zijnen naam van het breede water de Grouw, dat hier uit het Pikmeer komt, en, om het dorp heenloopende, zich bij de Oudeschouw met de Boom vereenigt. Daar het alzoo bijna rondom in het water ligt, was het vroeger voor rijtuigen ontoegankelijk, tot dat in 1759 dwars door de weilanden heen een rijweg naar Irnsumerzijl aangelegd werd, die in 1842 verhoogd, verbreed en bepuind is, waardoor de gemeenschap van dit bloeijende dorp met Leeuwarden, Heerenveen en andere steden zeer is verbeterd. Er staat eene groote, zeer oude Herv. Kerk. op verschillende tijden en laatstelijk in 1843 aanmerkelijk hersteld, en van een orgel, een koor en eenen zwaren toren .voorzien. De in 1830 gestichte Kerk der Doopsgezinden, wier aantal hier ruim 800 bedraagt, heeft daarentegen noch toren, noch orgel. — W. van Grouw, \ uur O. van Rauwerd, ligt het vriende-