tot dus ver de eenigste van dien aard in ons land), aan den Leegeweg, is in 1840 vernieuwd en vergroot en met eenen fraaijen gevel versierd;—de R.K.Kerk, aan de Hoogstraat, die van buiten de gedaante van een gewoon deftig huis heeft. Eindelijk vindt men nog te Dokkum eene Beurs voor de kooplieden, eenc Yischmarkt, vóór het Stadhuis, een Weeshuis, eene Latijnsche school, goede, openbare en bijzondere scholen, een Dep. der Maatsch. tot N. v. 't Algem., Rederijkerskamers, enz. De landstreek ten N. W. van Dokkum draagt den naam van West-Donqeradeel, welke gemeente in hare 14 dorpen 7.060 inw. telt, die meest van den graan-, vlas- en aardappelbouw en de veeteelt bestaan. Onmiddellijk ten N. W. der stad ligt Bornwerd, met Bornwerderhuizen en Betterwird, 3 kleine dorpen, en een weinig meer W. het dorpje Baard (100 inw.). Noordwaarts leidt een kunstweg over het dorpje Hianre (115 inw.) naar Ternaard, de hoofdplaats der gemeente, \ uurs van de Wadden; het heeft ruim 900 inw., waarvan 500 in de kom, en eene vrij groote en schoone Herv. Kerk, met een fraai orgel, eenen spitsen toren en oude grafsteenen; alsmede eene Doopsgez. Kerk. Ter wederzijde van dien weg tiggen Hantum (ongeveer 400 inw.), met eene Herv. Kerk, en Hantumhuizen (270 inw.), welks Herv. Kerk van eene goth. bouworde is. O. van Ternaard vinden wij het zeedorp Wierum, met 650 van de vischvangst en den landbouw levende inw., en Nes, digt aan zee en niet verre van Paesens; dit dorp is door uitmuntende boerenplaatsen omringd en bevat in zijne kom 300 inw.; met 2 onderhoorige buurten heeft het echter eene bevolking van 1.200 zielen. Van Ternaard loopt de weg westwaarts op den zeedijk naar Holwerd, eene oude, zeer aanzienlijke en fraaije plaats, nabij de Wadden, tegenover het eiland Ameland, 2 uren N. W. van Dokkum. Het ligt op eene vrij hooge terp, heeft eene groote dubbele binnenbuurt met fraaije huizen, en bezit een haventje ter dienste der kustvaart; de bevolking bedraagt ongeveer 1.750 inw., die voornamelijk van den landbouw bestaan. Het dorp bezit eene groote en fraaije Herv. Kerk, die in 1777 geheel vernieuwd en met den vroeger afzonderlijk staanden naaldtoren vereenigd is, alsmede eene nieuwe Doopsgez. Kerk. — Te Holwerd is de beste gelegenheid om het op ruim 2 uren van den vasten wal gelegene eiland Ameland te bezoeken, en van daar is dan ook de gewone overvaart, hoewel er geen geregeld veer bestaat. Dit weleer zoo bloeijende en welbebouwde eiland wordt ten Z. door de Wadden van Friesland,

l00tiil veulens en een paar honderd stuks hoornvee naar Friesland en Holland uitgevoerd. Het aanzienlijkste dorp was voorheen Nes, tegenover Holwerd. Voor ruim 2 eeuwen had het meer dan 500 zoo groote als kleine vaartuigen in zee, welk getal vóór 60 jaren reeds op 80 verminderd was; thans is het een visschersplaatsje met 550 inw., waaronder nog wel eenige kapiteins en andere zeevarenden, maar die zich toch meestal met den landbouw en de visscherij bezig houden. Er is eene kleine Herv. Kerk; de toren der vroegere kerk staat geheel afzonderlijk en dient tot baken. branderijen, 1 eendenkooi en 1 korenmolen. Boven het dorp is vóór 4 jaren op de noordkust eene badinrigting opgerigt, die echter weder is te niet gegaan. Een half uur verder op het eiland ligt Ballum met 500 inw. en nog westelijker het kleine dorpje Hollum, beiden met eene Herv. en eene Doopsgez. Kerk. Eer wij Ameland verlaten om naar Holwerd terug te keeren, moeten wij nog aanmerken, dat het plan bestaat, om het eiland door indijking met de friesche kust te verbinden, waardoor wel 17.000 bunders bouwgrond aan de zee ontwoekerd zouden worden. Het plan is echter nog niet tot een begin van uitvoering gekomen. Van Holwerd loopt ook een rijweg regtstreeks naar Dokkum, over de dorpjes Waaxens, Brandgum en Foudgum, die niets merkwaardigs hebben. De andere weg, die van Dokkum over Ternaard naar Holwerd leidt, loopt van daar Z. W. naar Leeuwarden over verscheidene belangrijke dorpen, waarvan de 5 eersten: Blija, Ferwerd, Nijkerk, Marrum en Hallam, in de gemeente Ferwerderadeel gelegen zijn, die 11 dorpen en 8.100 inw. bevat. Blija, 1 uur van Holwerd, is tamelijk groot, heeft 1.050 inw. en is bekend om zijne voortreflelijke vlasteelt; er is eene Herv. en eene Doopsgez. Kerk. Een half uur verder ligt Ferwerd, de hoofdplaats der gemeente, met 1.500 inw. en aanzienlijke boerderijen, waarvan verscheidenen vroeger adellijke staten waren, en met eene fraaije Herv. Kerk, die een orgel en eenen zwaren, hoogen, stompen toren bezit, en op eenen hoogen heuvel staat, van waar men een schoon gezigt over de Wadden op Ameland heeft; er staat ook een fraai, nog nieuw Gemeentehuis, en men vindt er eenige cichoreimolens, even als in het naburige Nijkerk en Marrum, waarvan het eerste slechts 250 inw. telt. Marrum met ruim 1.100 inw., is een groot, oud en fraai dorp, dat vroeger door vele adellijke sloten omringd was, maar die meestal