• Kaart
  • Beschrijving
Uit: Het Koningrijk der Nederlanden, voorgesteld in eene reeks beschrijvingen  door J. L. Terwen, 1858 pagina 549 pagina 560 pagina 582 pagina 583
wel 2 uren ver uitstrekt; de Herv. Kerk is eene der oudsten van de Over-Betuwe en heeft toren en orgel: de geheele gemeente bevat ongeveer 1.800 inw.— W. van Ochten, digter bij Tiel, vindt men het kleine Uzendoor n (400 inw.), en O. het zeer oude Dodewaard, mede aan den Waaldijk, en met het dorp Hien eene bevolking van 1.400 zielen bevattende; hier staat eene nette Herv. Kerk, niet lang geleden vernieuwd, met een oud torentje. Het eerste dorp in de Over-Betuwe is Hemmen, eene kleine plaats (200 inw.) aan de Linge, met eene eenvoudige, van toren en orgel voorziene kerk. Noordwaarts aan den Rijndijk ligt Heteren, met Driel, Randurijk en Indoornik ééne gem. uitmakende, met 2.400 inw.; zoowel de herv. als de R. kath. hebben in deze gem. 3 kerken. Te Driel staan de huizen de Nevel en de Ommershof. Daaraan grenst Z. O. de uitgestrekte gem. Valburg, waartoe de dorpen Valburg, SlijkEvrijk, Hervelt, Homoet, Andelst en Zeiten behooren, welke te zamen eene bevolking van 3.400 inw., 5 Herv, en 3 R. K. Kerken hebben. Te Valburg stonden vroeger een paar adellijke sloten en ziet men nog het huis Schoonerlucht. — In de gem. Loenen en Wolferen, aan den Waaldijk, is noch school, noch kerk, maar 1 glasblazerij en 1 steenoven. — In het midden der Over-Betuwe, omringd door de schoonste afwisseling van boomgaarden, akkers en weiden ligt het schoone en welvarende dorp Eist, aan den grooten weg tusschen Arnhem en Nijmegen, en op i\ uur afstands van beide steden. Het is een der oudste dorpen van ons vaderland, werd in het jaar 726 onder den naam van Alisto door Karel Martel aan bisschop Willebrord geschonken, en heeft iii de kom 1.200 inw., eene merkwaardige, oudtijds zeer aanzienlijke Herv. Kerk, wier stichting door sommigen tot de 8\"' eeuw wordt teruggebragt en die van eenen hoogen en prachtigen toren voorzien is, en eene R. K. Kerk, in 1842 gebouwd. Tot het dorp behooren nog verscheidene buurschappen, en de geheele gemeente Eist, die meer dan 4.400 inw. heeft, bevat bovendien de dorpen Elden en Lent, het laatste regt aan de Waal tegenover Nijmegen, waarmede eene gierbrug de gemeenschap onderhoudt. Lent is een zeer fraai en levendig dorp, gebouwd in den vorm van eenen regten hoek, en door eene rij van fraaije buitenverblijven, talrijke kersenboomgaarden en moestuinen omringd: het is als het ware de groote moestuin van Nijmegen, en wordt door de stedelingen des zomers druk bezocht, om zich aan de heerlijke en verschgeplukte kersen te vergasten en den dag in uitspanning door te brengen; het bevat ruim
gebruik gemaakt om het tot een der schoonste landgoederen van ons geheele Vaderland te maken, waar men bij elken voetstap, hetzij in de diepe vallei, tusschen het digte lommer der eerwaardige eiken en beuken, hetzij op de uitstekende hoogten, die het prachtigste gezigt over heiden en bosscben, over bouwland en vijvers opleveren, den kieschen smaak bewonderen moet, die bij den aanleg heeft voorgezeten. Wenden wij ons nu oostwaarts, dan ontmoeten wij \ uur van de stad het adellijke huis Bakenberg of Menthenberg, te midden der heide op eenen berg liggende, die door noeste vlijt in uitmuntend bouwland, door lange lanen van welig geboomte omringd, is veranderd. Een weinig verder lag tot voor weinige jaren het fraaije buitengoed Waterberg, dat echter met Sonsbeek vereenigd en tot bosch aangelegd is, zijnde bij die gelegenheid het fraaije heerenhuis gesloopt. — Het daaraan grenzende landgoed Warnsborn, 600 bunders groot, heeft veel vlietend water, bouw- en weilanden, tuinen en boomgaarden, welig groeijende boomen en houtgewas, aangename wandelingen, een zeer fraai heerenhuis en bevallige bouwmanswoningen. Daarop volgt Lichtenbeek, 1 uur van de stad, ter wederzijde van den straatweg op Amsterdam, in de 1 7de eeuw aan de heide ontwoekerd, en naderhand geheel nieuw in den modernen smaak aangelegd; het heeft eene uitgestrektheid van 134.5 bunders, en bevat behalve het heerenhuis onder anderen een kunstig gemaakt grotwerk, onder hoog geboomte verborgen, waartoe men langs eenen donkeren gang afdaalt. Het heerlijke landgoed Sterrenberg, 90.5 bunders groot, werd na 1684 door den verdienstelijken Willem Muys, burgemeester van Wageningen en rentmeester van Arnhem, aangelegd en trapswijze van eene dorre heide in een lagchend Eden herschapen. Eindelijk vinden wij aan deze zijde Groot- en Klein-Reijenoord, 41.5 bunders groot, met de schoonste verscheidenheid van vergezigten over den Rijn en met de bekoorlijkste afwisseling van hoogten en dalen, bosch en heestergewas, wandeldreven, heidegronden en weiden. De streek ten N. O. is zoo mogelijk nog schooner, grootscher, bevalliger. Daar bezoeken wij { uur van de stad eene der beroemdste en oudste geldersche plaatsen, het uitgestrekte Klarenbeek, dat zich tot aan den straatweg op Zutphen uitstrekt. Hier stond in vroegeren tijd het rijke met zeer aanzienlijke voorregten begiftigde Karthuizersklooster Monnikhuizen, omstreeks het jaar 1342 gesticht door graaf, naderhand hertog Reinoud II, ter verzoening van het vele door hem gestorte bloed en van de mishandeling, zijnen vader aangedaan.
derfabriek, de koperhamerslagerij, de deken- en duffelfabr., de wolspinnerij, de pottenbakkerij, den run- en den oliemolen, handel, enz. Behalve de dorpen Apeldoorn, Beekbergen en Loenen omvat zij eene menigte gehuchten en buurschappen, waaronder het koninklijke lustslot het Loo algemeen bekend is. Apeldoorn zelf is thans een van de aanzienlijkste en bloeijendste dorpen der Veluwe, gelegen aan het Griftkanaal, 5| uur N. van Arnhem, en aan de straatwegen van Utrecht en Arnhem op Deventer en Zutphen, waardoor het zeer veel doortogt heeft. Het dorp alleen telt bijna 2.000 inw., en heeft met meestal goede huizen verscheidene belangrijke gebouwen, waaronder de geheel nieuwe Herv.Kerk, een geschenk van koning Willem I, en in 1842 voltooid; dit zeer fraaije kruisgebouw heeft eenen houten toren en is in 1845 van een orgel voorzien. Zoo werd hier ook in 1842 een geheel nieuw Raadhuis opgerigt, waarin tevens het Kantongeregt zijne zittingen houdt, en de nieuwe R. K. Kerk dagteekent van het jaar 1848. — Een half uur ten N. van het dorp vinden wij het Koninklijke lustslot het Loo, vermaard door den troonsafstand van koning Willem I in 1840. Maarten van Rossum stichtte te dezer plaatse een niet zeer uitgebreid jagtslot met 3 torentjes en door grachten omringd; op dit slot, het thans nog bestaande Oude Loo, bragt hij, zoo wel als op Cannenborch, zijne ledige uren met de jagt op de Veluwe door. Nadat dit huis eerst aan hertog Karel van Gelder en vervolgens aan verschillende geslachten behoord had, werd het in 1656 aan prins Willem III verkocht, die er, niet ver van den ouden burg, een nieuw en veel prachtiger gebouw, het tegenwoordige Loo, deed stichten, en aan de omringende lusthoven, plantaadjen en fonteinen eenen nieuwen luister deed bijzetten. In het laatst der vorige eeuw leed het groote schade door de inlegering der Franschen, die het tot een hospitaal gebruikten en meubelen en schilderijen grootendeels vernielden; maar koning Lodewijk liet het weder geheel herstellen, en sedert is dit schoone landgoed door koning Willem I bij voortduring verfraaid, zoo dat de heerlijke wandeldreven, fonteinen en waterwerken het tot eenen bewonderenswaardigen lusthof maken. Eene prachtige laan, de Koningslaan genaamd, loopt van het Slot door het schoone Park naar het Soerensche Bosch, het grootste bosch der Veluwe, hetwelk 1.096 bunders oppervlakte beslaat, en meestal met zware eiken-, beuken- en dennenboomen beplant is. Te midden van dit uitgestrekte natuurwoud ligt de buurschap HoogSoeren, ten Z. van den straatweg van Utrecht, die het bosch in
zijne breedte doorsnijdt, en aan welken ook, op de westelijkste grens der gemeente, de buurschap Milligen ligt, waar thans een vast legerkamp wordt ingerigt. Op geringen afstand van daar vinden wij te midden eener woeste heide het zeer vischrijke, 4 bunders groote Uddeler-Meer, bij welks oever eene oude schans ligt, die naar het zeggen in de 10de eeuw door de Hunnen zoude opgeworpen zijn, en daarom de Hunneschans genoemd wordt. — Zuidwaarts van Apeldoorn, aan den straatweg op Arnhem, ligt het dorp Beekbergen (200 inw. in de kom), en 1 uur ten Z. Z. W. van dit dorp is in de laatste tijden, midden op de heide, een gehucht of dorp ontstaan, dat den naam van Hoenderloo draagt, en eene Herv. Kerk, eene school en eenen diepen waterput bezit, die in de behoefte van alle bewoners voorziet. Het derde dorp der gemeente, Loenen, 2 uren Z. O. van Apeldoorn, bevat met de buurschap Zilven 1.050 inw., 7 papiermolens en eene Herv. Kerk, die in 1831 gedeeltelijk vernieuwd is, en eenen spitsen toren, maar geen orgel heeft; dit dorp wordt reeds in 838 vermeld. — Drie uren O. ten Z. van Apeldoorn treffen wij aan den straatweg op Zutphen het dorp Voorst aan (670 inw.), de hoofdplaats eener gem., die tevens de dorpen Wilp, Twello, Terwolde en Nijbroek, met een aantal gehuchten en buurten omvat, en eene bevolking van ruim 8.000 zielen telt, welker hoofdbestaan landbouw is; er is echter ook 1 kopermolen, 1 koperpletterij, klompen- en worstmakerijen, enz. De gem. heeft 5 Herv. en 3 R. K. Kerken, staande de eersten in elk der 5 dorpen, en de laatsten in de buurschap Klarenbeek, bij den huize Duistervoorde onder Twello en bij het huis Busloo. De Herv. Kerk van Voorst is een oud gebouw, met eenen toren, geheel van duifsteen in byzantijnschen bouwtrant opgetrokken, zoo dat men hare stichting op het jaar 1.000 zou kunnen stellen; zij is in 1843 verbeterd en met een orgel beschonken. In de nabijheid, aan de Voorsterbeek en digt bij den IJssel, staat het voormalige sterke Kasteel Nijenbeek, welks eerste stichting onbekend is, maar waarvan thans nog de overblijfselen, voornamelijk bestaande in eenen breeden, vierkanten toren, gevonden worden. In dezen toren, van welks omgang men een uitgestrekt vergezigt heeft, is een kamertje, waarin hertog Reinoud III door zijnen broeder Eduard gevangen gehouden werd, en men vertoont er nog het gat, dat men in den muur heeft moeten maken, om den vorst den kerker te doen verlaten, daar de enge deur den gedurende zijne gevangenschap zeer zwaarlijvig geworden hertog geenen uitgang kon verleenen. Het onder deze gem.

Provincie Gelderland. Kadastrale Gemeente Beekbergen.

 
wapen van Apeldoorn
Gem. Apeldoorn (no. 3) wapen van Beekbergen
33939 Bunders
11500 Inwoners

1866

Bekijk op atlas1868.nl
Bekijk op atlasenkaart.nl
Gemeentegeschiedenis
  • Spoorweg
  • Straat- en Kunstweg
  • Gewone weg
  • Dijk en kade
  • Voetpad
  • Kerk
  • Molen
Vierde uur gaans
0
 
¼
Nederl. Ellen
0
 
500