In liefdadige instellingen en inriglingen ter bevordering van kunst en wetenschap behoeft Zutphen voor geene stad in ons vaderland onder te doen. Het zeer uitgebreide Oude-eii-Nieuwe-Gasthuis, op de Nieuwstad, uit de vereeniging van onderscheidene Gasthuizen ontstaan en waarvan al de gebouwen door eenen ringmuur zijn omsloten, is een deel van het oude klooster Wulflshuis of Heer-Hendrikshuis, in de Lokenstraat, en dient tevens tot Proveniershuis en Provinciaal Krankzinnigen-Gesticht, waartoe de talrijke groote en kleine gebouwen ruime gelegenheid aanbieden. — Het Bornhof, in de Bornhovestraat, reeds in 1320 gesticht, beslaat insgelijks eene aanzienlijke ruimte, en dient om aan een 100tal oude lieden vrije woning en tafel en kleeding te bezorgen. Voorts is er een Burgerweeshuis, dat zeer rijk is; een Armen-Weeshuis, waarvan de kinderen echter uitbesteed worden, en welks meeste gebouwen aan particulieren verhuurd zijn; het Gebroeders-Bakkers-Weeshuis, op het Oude Wand, opgerigt door de heeren Gebroeders Bakker in 1849; het Oude-Vrouwenhuis der Hervormden, in de nalterstraat; het R. K. Oude-Mannen-en-Vrouwenhuis, sedert het jaar 1818 bestaande, en waarin ook zieken verpleegd en kinderen onderwezen worden; het Buitershofje, op de Nieuwstad, in 1561 gesticht en in 1787 geheel vernieuwd; het Luthersche Hofje, enz. — Eindelijk bestaan te Zutphen een bloeijend Gymnasium, eene Teekenschool, eene Beken- en Werkschool, een Natuurkundig Genootschap met verschillende belangrijke verzamelingen van boekwerken, naturaliën, instrumenten, enz.; eene druk bezochte Leesbibliotheek, behoorende aan het Depart. der Maatsch. Tot Nut v. 't. Alg., afdeelingen van bijna alle liefdadige Genootschappen in Nederland, een zeer goed ingerigt Societeitsgebouw, op het Oude Wand, in welks bovengedeelte de nette Schouwburg en danszalen gevonden worden; eene Concertzaal, zeer goede kost-, burger- en armenscholen, enz. enz. De landstreek, ten Z. door de gemeenten Zutphen en Warnsveld en ten N. door de provincie Overijssel ingesloten, draagt den naam der gem. Gorssel, die eene bevolking van ruim 3.300 inw. heeft. Tot deze gem. behooren: 1'hot dorp Almen, aan de rivier de Berkel, 1 uur N. O. van Warnsveld, met 500 inw. en een kerkje, zeer fraai te midden van de buitenplaats Ter Meulen of het oude Hofte-Almen gelegen; aan den ingang van dit kerkje ziet men eene oude merkwaardige doopvont van Bentheimer steen; 2'. het dorp Gorssel (610 inw. in de kom), l\ uur N. van Zutphen, aan den straatweg van deze stad op Deventer, met eene Herv. Kerk, die eenen