bestaande. Het plaatsje is ruim bebouwd, heeft eene langwerpig vierkante gedaante, en had vroeger 6 poorten, al. 4 waterpoorten en 2 landpoorten, en een sterk kasteel, dat zeer oud en herhaalde malen door de Friezen en Noormannen verwoest, doch in 1200 door Jan van Arkel herbouwd was. Dit kasteel is in de vorige eeuw afgebroken en vervangen door het tegenwoordige Huis-te-Heukelum, dat door eene breede gracht en. eene plantaadje omringd is en op zijn dak eenen achtkanten koepel heeft. De Herv. kerk is groot en ruim en bezit een fraai orgel; in 1829 werd de oude toren dezer kerk afgebroken, nadat hij in 1772, toen een derde gedeelte der kleine stad in de asch werd gelegd, van binnen geheel was uitgebrand. Nopens den oorsprong der plaats wordt verhaald, dat reeds in 694 hier eene kerk werd gebouwd door Jan van Arkel, ter plaatse waar de Romeinen vroeger eenen heidenschen tempel hadden gesticht, en dat zij 3 jaren later door Sigebert, eenen der medehelpers van Willebrord, aan Maria werd gewijd. Deze kerk werd naderhand door de Noormannen of Friezen vernield, doch de plaats bleef aan het huis van Arkel behooren, tot dat de geheele heerlijkheid, die meer dan 70 achterleenen had, omstreeks 1.300 aan Holland kwam, en de heeren van Heukelum, uit het huis van Arkel, leenmannen van dit graafschap werden. Naderhand is van het stadje niet veel te zeggen, dan dat het menigmaal aan overstrooming heeft blootgestaan, hetwelk vooral in 1809 en 1820 het geval is geweest. Wederom aan de overzijde der Linge aan den dijk ligt het dorp Oosterwijk, eene oude heerlijkheid van het huis van Arkel, | uur W. van Leerdam. Het is met het { uurs W. gelegene dorp Kedichem tot ééne gemeente verbonden, die 740 inw. bevat. Beide dorpen zouden omstreeks het jaar 1000 door Foppo van Arkel gesticht zijn; beiden hebben eene kerk met een spits torentje, doch zonder orgel; in het eerste vindt men het oud-adellijk Huis van Oosterwijk. Het dorpje Spijk, ten Z. der Linge, dat ruim 400 inw. bevat, en eene steenbakkerij bezit, had vroeger een in 1077 door Jan II van Arkel gesticht slot, dat reeds lang verdwenen is. Westwaarts van Kedichem, daar waar de Linge zich plotseling zuidwaarts wendt, ligt de Arkelsche Dam, eene buurt aan den straatweg van Utrecht op Gorinchem; hier vindt men de belangrijke, in 1819 eerst aangelegde Zederiksluis, 8.16 el breed, met den in 1825 gebouwden stoom-watermolen, die 3 stoommachines met 3 raderen, te zamen van 90 paardenkracht heeft; beiden dienen ter ontlasting van het omliggende

den worden; het heeft meer dan 2.000 inw., eene van tufsteen gebouwde Herv. Kerk, met toren en een zeer fraai orgel, en 1 R. K. Kerk; er worden 12 sterk bezochte jaarmarkten gehouden. Met het stadje Bredevoort en verscheidene buurschappen bevat de gem. Aalten 0.200 inw. Bredevoort, \ uur N. O. van Aalten, 8 uren Z. O. van Zutphen, aan de Slingerbeek, was vroeger eene heerlijkheid, die eerst aan de bisschoppen van Utrecht, naderhand aan de graven van Loon, en sedert 1245 aan Gelder en Zutphen als leen toebehoorde; in 1697 werd zij door de Staten aan prins Willem III afgestaan en zij behoort thans nog aan het koninklijke huis. Het stadje, dat vroeger herhaalde malen was ingenomen, werd door Maarten van Rossum in eene goede vesting veranderd, die door den omliggenden moerassigen grond zeer sterk was; maar thans zijn al de vestingwerken verdwenen, de moerassen opgedroogd, en wordt het door welige graslanden omringd. Het bevat ruim 900 inw., die meest van landbouw bestaan, en 2 kerken, 1 Herv. en 1R.K., bezitten; er is eene fabriek in katoenen bonten, waaraan een groot aantal wevers werk vinden, en eene bleekerij. Vroeger stond er een aanzienlijk kasteel, dat met de stad in 1597 door prins Maurits ingenomen werd, en zich in 1606 met goed gevolg verdedigde tegen de Spanjaarden, die zich bij verrassing van de plaats hadden meesier gemaakt. In 1646 geraakte het door den bhksem in brand en vloog het door het vuurvattende kruid in de lucht; er zijn zelfs geene puinhoopen van overig. Noordelijk van Aalten en Bredevoort vinden wij, 7 uren van Zutphen, het dorp Lichtenvoorde, weleer een tamelijk welgelegen stadje, thans met 1.130 inw. in de kom, ofschoon de geheele gemeente met verscheidene buurten 3.800 inw. heeft, die van landbouw leven en alleruitmuntendst vlas teien; er zijn 2 leerlooijerijen, 2 olie- en 4 korenmolens; in het dorp staat een adellijk Huis, en eene groote, in 1818 vernieuwde R. K. Kerk, met toren en orgel; de Herv.Kerk, die mede toren en orgel heeft, is in 1836 hersteld en vernieuwd. — W. van daar, 4 uren van Zutphen en i\ uur N. O. van Doetinchem, ligt Zelhem (560 inw.), op een punt, waar verscheidene rijwegen elkander snijden; deze uitgestrekte gemeente bevat nog vele heidegronden en heeft met onderhoorige gehuchten 3.500 inw., die van landbouw en veeteelt bestaan. Het dorp is zeer oud, even als de Herv. Kruiskerk, die in 1843 verbeterd en verfraaid is, en een in 1849 vernieuwd orgel en eenen hoogen toren heeft. — Het fraaije en wel-