met eenen toren. 3 altaren, een orgel, eene fraaije communiebank en eene zeer schoone marmeren graftombe van Oswald, graaf van den Bergh, met nog 2 grafkelders van de vroegere graven. Met deze kerk is door eenen overdekten gang verbonden een Klooster van geschoeide Carmelieten, in 1652 gesticht en met fraai geschilderde glazen. Een tweede klooster is Elzendaal, voor nonnen, met eene kerk. orgel en toren, gesticht in 1672. Voorts is er nog eene Kapel, en eene Herv. Kerk, in de wijk 't Zand, een fraai Raadhuis, een zeer gunstig bekend en druk bezocht Gymnasium, enz.
  Ten Z. van Boxmeer liggen bij de Maas de dorpen Sambeek en Mullem, met 1.290 inw., 1 leerlooijerij, 1 steen- of pottenbakkerij, 2 bierbrouwerijen, 1 R. K. Kerk en 1 kapel; de kom van Sambeek bevat 720 inw.; de zeer groote en fraaije Kerk brandde in 1702 door den bliksem af en is niet herbouwd, doch de hooge en dikke toren is in 1739 hersteld; in 1843 is hier eene nieuwe Herv. Kerk gebouwd. — Voorts Vierlingsbeek, Groeningen en Vortum, te zamen 1.420 inw., 1 katoenverwerij, 1 steenbakkerij, 2 olieslagerijen en 1 bierbrouwerij bevattende. Er is 1 R. K. Kerk, 1 bijkerk en 1 kapel. Vierlingsbeek zelf is fraai, telt 650 inw. in de kom en heeft eene in 1843 gestichte sierlijke Herv. Kerk; er is ook eene kleine Synagoge, en digt hij het dorp staat het oud adellijk huis Hattert, dat met zijne gronden 200 bunders beslaat. — Eindelijk Maashees en Overloon, Z. aan Limburg grenzende, rnet 1.100 inw. en eene R. K. Kerk, voorzien van koepeltoren en orgel. — W. van Boxmeer vinden wij Oploo, met St. Anthonis en Ledeacker (480 inw.), Wanroy (met 1.180 inw.), Haps (650 inw.) en Mill met St. Hubert (2.400 inw.), die in den landbouw hun bestaan vinden. Mill ligt 2 uren Z. O. van Grave, en grenst weder ten W. aan Zeeland, in het Land van Ravestein. op de noordelijkste grens der Peel, 2 uren Z. W. van Grave; het bevat verscheidene gehuchten en 1.800, meestal van den landbouw levende inw., en er is eene R. K. Kerk, met orgel, 3 altaren en eenen klokkentoren. — Ten O. van Zeeland ligt Nistelrode, met zijne talrijke gehuchten eene bevolking van ruim 2.300 inw. bevattende, die bijna allen linnenwevers, doch meestal zeer behoeftig zijn; het dorp is niet fraai, maar groot, en heeft in het geh. het Laar eene R. K. Kerk, in 1841 gesticht, en eene andere in het geh. Vorstenbosch. — Ten N. dezer gemeente vindt men Schayk (1½ uur van Grave. met 1.530 inw., maar 130 in de kom), en Berchem met het gehucht Duren, ¾ uurs van Oss, te midden van talrijk boomgewas, en met onderhoorigheden

bant. — Voorts is er een Raadhuis, op de markt, waaronder de niet meer gebruikte Boterwaag, alsmede goede scholen, 6 Schuttersgilden, enz.
  Één uur Z. van Oss. aan den straatweg van 's Bosch op Grave, ligt het uitgestrekte, maar niet fraaije dorp Heesch. met vele gehuchten en 1.850 inw., die op eenen schralen en zandigen grond van den landbouw bestaan; er is eene kleine R. K. Kerk. W., 2½ uur N. O. van 's Bosch, vinden wij Geffen (1.046 inw), ingelijks aan den straatweg, met zeer goed bewerkte landerijen en eene schoone R. K. Kerk, op 2 rijen pilaren rustende, met orgel en hoogen, zwaren toren; — en nog meer W., aan Rosmalen grenzende, de gem. Nuland (850 inw.), 2 uren van 's Bosch; de parochiekerk is een schoon, ruim en luchtig kruisgebouw van de 13^de eeuw, en van eenen fraaijen, zwaren en hoogen toren voorzien, maar zonder orgel. Er zijn een paar fraaije kasteelen. — Berlicum, Z. liggende, 1½ uur O. van 's Bosch, is vrij aangenaam, maar klein, heeft eene fraaije en nette kerk, met eenen hoogen spitsen toren, en verscheidene adellijke huizen; het ligt aan de Aa, die uit de Peel komt, zich in 's Hertogenbosch met de Dommel vereenigt, en waaraan ook op den linker oever Middelrode ligt, hetwelk 1.140 inw. bevat, en eene schoone brug over de Aa en een vermakelijk kasteel, Zeldenzat, bezit. — Heeswijk en Dinther liggen weder op den regteroever, 3 en 3½ uur Z. O. van 's Bosch; tot het eerste behoort ook het dorp Kaathoven en het gehucht Rucphen; de gem. bevat 950 inw., niet eene fraaije luchtige kerk, voorzien van toren en orgel, en het adellijk Huis-te-Heeswijk, een der oudste en sterkste kasteelen van de Meijerij, in 1835 vergroot en naar eenen ouden stijl vernieuwd, en om zijne prachtige zaal, oudheden en schilderijen zeer bezienswaardig. — Dinther, met de gehuchten Loosbroek, Vorstenbosch en verscheidene anderen, telt 1.500 inw., van landbouw en veeteelt levende; het dorp zelf is groot en aanzienlijk, heeft eene bekoorlijke ligging aan de Aa en bezit eene fraaije R. K. Kerk, met toren en orgel. — Ten O. van beide dorpen ligt de uitgestrekte gemeente Uden, niet minder dan 5.800 inw. bevattende. Zij is verdeeld in 5 wijken, elk van welke weder verscheidene gehuchten onder zich heeft, als: de Straat, het eigentlijke dorp Uden, met 1.800 inw. in de kom; de Lage-Broekwijk. Zandberg, de Hoevensche wijk en Volkel. Uden is door zijne heerlijke wei-, bouw- en boschlanden zeer bloeijend; er bestaan ook eenige fabrieken, waaronder 4 leerlooijerijen, 4 bierbrouwerijen,