opgerigt, is klein, maar heeft ook toren en orgel. Voorts vindt men er een in 1836 herbouwd, maar klein Stadhuis, met kloktorentje en uurwerk; een Vrouwenklooster, eene kleine, maar nette Synagoge, enz. De voormalige Burg van Oisterwijk stond op den heuvel Hooge-burg of Hooge-heuvel, 10 min. van het vlek. waar nog de fondamenten gezien worden en in den laatsten tijd vele penningen van verschillenden oorsprong gevonden zijn.
  Een weinig ten Z. van Oisterwijk vinden wij aan het vischrijke riviertje de Reuzel het dorp Moergestel, met 300 inw. in de kom, en 1.400 in de gemeente, waartoe verscheidene buurten en gehuchten behooren; landbouw is het voornaamste bestaanmiddel, maar er zijn ook vele broeklanden, die meestal onder water staan. Het dorp is groot, doch niet fraai; het heeft eene schoone R. K. Kerk met eenen fraaijen hoogen toren en een klein torentje op het midden, en een paar oude, merkwaardige gebouwen, waaronder het Huis te Moergestel, met bijbehoorende gronden 60 bunders beslaande, en het kasteel Nieuwenhof, thans een vrouwenklooster. Wederom Z., 2 uren van Tilburg, ligt het dorp Hilvarenbeek, met de gehuchten Biest, Groot-en -Klein-Westerwijk, Esbeek, Dun, Gorp en anderen eene bevolking van 2.600 inw. bevattende, die meest van landbouw, schapen- en bijenteelt leven. Het is een fraai dorp, met eene groote markt in het midden, de Vrijthof genaamd, op welke wederom een zeer oude en groote lindeboom staat, waaronder de linnenmarkt gehouden wordt; de kom bevat 700 inw.. goede gebouwen, eene groote en zeer nette R. K. Kerk, met een torentje op het kruis, en naar het zeggen reeds in 1173 gesticht; zij is 55 el lang, 25 el breed en ruim 20 el hoog, heeft 3 fraaije altaren, eenen prachtigen predikstoel en een schoon orgel, en de toren is een der fraaiste dorpstorens van geheel Nederland, hebbende 2 omgangen, eenen steenen wenteltrap van 107 treden, van buiten verscheidene nissen en eene hoogte van 71.6 el; hij bevat 13 klokken, waarvan 9 tot het klokkenspel behooren; toren en kerk zijn herhaalde malen door zwaren brand geteisterd. De Herv. Kerk, aan het Marktplein, in 1809 gesticht, is vrij net, en voorzien van eenen kleinen toren en orgel; ook het Raadhuis staat aan deze Markt. Voorts is hier eene bloeijende kostschool voor prot. jonge heeren en het moderne kasteel Groenendaal, dat door dubbele grachten en sierlijk aangelegde boschjes en tuinen omringd is.
  Over het aangenaam te midden van fraai geboomte gelegen dorp Diessen, dat 1.100 inw. in de kom en eene groote en schoone R. K.

talrijke water- en landwegen dragen zeer veel tot de welvaart, den handel en de nijverheid der bewoners bij; ook heeft zich de landbouw, de ambachts- en fabrieknijverheid in de laatste tijden meer en meer op de gunstigste wijze ontwikkeld. Die streek van Gelderland, welke Z. voor een klein gedeelte aan Limburg grenst, en ten N. en W. door de Waal, ten Z. door de Maas en ten O. door pruisisch Rijnland wordt ingesloten, werd vroeger verdeeld in 2 deelen, het Rijk van Nijmegen, het oostelijkste, en het Land tusschen Maas en Waal, het westelijkste. Beiden maakten een deel uib- van het vroegere geldersche Kwartier van Nijmegen, en zijn dikwijls aan zware overstroomingen blootgesteld geweest; bijzonder waren in dit opzigt de jaren 1784, 1799, 1809, 1816 en 1820 al zeer ongelukkig. Het oostelijk deel dezer streek, waarvan een gedeelte nog tot de Mokerheide behoort, is heuvelachtig en bevat het boschrijke en bergachtige Nederrijkswald, van welks hooge toppen men de bekoorlijkste vergezigten geniet, terwijl liefelijke hoogten en laagten, bosschaadjen, waterpartijen en watervallen de verrassendste oogpunten en de verrukkelijkste partijen opleveren. Reeds het eerste dorp Heumen, waaronder ook Malden behoort, dat wij op onze wandeling bezoeken, is zeer aangenaam gelegen, daar de gronden der gemeente uit schoone waarden, uitmuntende bosschen en houtgewas, veenderijen, en woeste heidegronden bestaan. Het dorp ligt 2 uren Z. van Nijmegen, digt bij de Maas, en is wel een der kleinste, maar ook een der bevalligste dorpen tusschen Maas en Waal; de gem. telt 1.300 inw., heeft 2 voorname bierbrouwerijen, 1 druk bezochte windkorenmolen en eene kleine Herv. Kerk, met eenen spitsen toren, maar zonder orgel, benevens eene R. K. Kerk, in 1841 gebouwd, en van eenen toren en een orgel voorzien; — van het oude Kasteel-vanHeumen zijn nog eenige overblijfselen aanwezig. De gemeente grenst ten W. aan die van Over-Asselt, welke ook Neder-Asselt bevat en omtrent 1.500 inw. heeft, en aan de oostzijde aan die van Groesbeek, aan den voet van het Nederrijkswald, en allerbevalligst gelegen. Deze heeft geene weilanden, maar bosch- en heidegronden, en telt met verschillende buurten ongeveer 3.000 inw., waarvan ruim 700 in het dorp zelf wonen, en die aldaar eene R. K. en eene Herv. Kerk hebben. Een weinig meer N. ligt de gemeente Ubbergen, met de dorpen Ubbergen, Beek, Ooij, Lcuth en Kekerdom en het gehucht Persingen, en ruim 2.500 inw. tellende. Ubbergen zelf ligt zeer schilderachtig aan den voet en op de afhelling van den Hunnenberg, waarvan tallooze,