• Kaart
  • Beschrijving
Uit: Het Koningrijk der Nederlanden, voorgesteld in eene reeks beschrijvingen  door J. L. Terwen, 1858 pagina 429 pagina 439
de Schijf, Oosteind, Heikant, Vorenseinde, Posthoorn enz. behooren; de geheele gem. bevat omtrent 3.400 inw, die van landbouw en eenige fabrieken leven. Het gehucht Heiken of St. Willibrord, gedeeltelijk tot deze gem. behoorende, J uurs N. van Sprundel, had nog voor weinige jaren eenen zeer slechten naam; het zoogenaamde heikensch volk, in ellendige hutten wonende en zich met allerlei gemeene dingen bezig houdende, was als een waar dievenvolk bekend, waarvan menigeen zijn leven op het schavot eindigde; sedert 1840 heeft men echter hier eene kerk en school gesticht, en leggen geestelijken en liefdezusters er zich met bewonderenswaardigen ijver op toe, om den maatschappelijken toestand der bewoners van dit gehucht te verbeteren. Verder langs den straatweg, 2 uren van Breda, vinden wij het dorp Etten, Eten of Eethen, dat omtrent 1.000 inw. heeft, doch met onderhoorige gehuchten er bijna 3.000 telt. Het is een zeer oud en volkrijk dorp, dat reeds in de 5de eeuw genoemd wordt, en eene in 1792 vernieuwde R. K. Kerk, alsmede eene in 1772 op depuinhoopen der oude gestichte Herv. Kerk bevat; beiden hebben orgel en toren. Er is voorts een Oude-Vrouwenhuis, in 1681 gesticht, en een fraai Raadhuis met dubbelen stoep. — Het aanzienlijke dorp Leur, { uur N. van Etten. 2 uren W. van Breda en aan de Leursche Vaart gelegen, die zich N. in de Mark uitstort, heeft in de kom ruim 1.100 inw., wier hoofdbestaan landbouw en handel is; men vindt er ook 1 brouwerijen; het heeft eene goede haven in de Vaart, en 2 fraaije kerken, eene R. K. en eene Herv., beiden van toren en orgel voorzien; tot dit dorp behooren de gehuchten Vaartkant, Bremberg, Baai en Attelaken. — Slechts J uur van Breda ligt het fraaije en vermakelijke dorp Princenhage, gewoonlijk het Haagje genoemd, en oudtijds Mertersheim of Mertersen geheeten. De straatwegen van Breda op Antwerpen en Bergen-op-Zoom verlaten elkander in dit dorp, en de gnheele plaats is met lommerrijk geboomte, aangename wandelingen, lies- en mastbosschen omringd, terwijl eenige schoone buitenplaatsen den omtrek nog verfraaijen. Het dorp is door den doortogt en de wandelaars uit Breda vrij levendig, heeft in het midden een vrij ruim Marktveld, en telt in de kom ruim 1.200 inw, ofschoon dit getal met de omgelegen gehuchten en buurten, die er kerkelijk toe behooren, wel tot 2.400 klimt. De geheele gemeente, met het dorp Beek en een aantal gehuchten, bevat 5.400 inw., die van landbouw, warmoezierderij, enz.
welke een fraaije toren staat. Dit dorp maakt een gedeelte uit der gem. Oosterhout, waaronder ook de kerkdorpen den Hout en Oosteind met een aantal gehuchten behooren, en die ruim 8.800 inw. bevat. De stad Oosterhout zelve ligt ruim 1| uur N. O. van Breda en i{ uur Z. van Geertruidenberg, aan den grooten weg van Breda op Utrecht; zij was tot in 1809 een open vlek, toen het stedelijke regten bekwam, maar heeft thans al het aanzien van eene regelmatige stad. Zij behoorde oudtijds tot het Land van Strijen, doch werd al vroeg eene vrije heerlijkheid en kwam naderhand aan Breda. Aan de noordzijde der plaats is een groot en aangenaam wandelbosch, waarin nog een overblijfsel van het vermaarde Slot Strijen gezien wordt. Dit kasteel, ook de Burgt van Oosterhout genoemd, werd in 1289 door Willem van Strijen van zeer groote steenen gebouwd, en was zeer sterk, met muren van 1.5 el dik en van wallen en grachten omringd. De oude grensscheiding van Holland en Brabant liep voorheen door dit kasteel, zoo dat de kapellaan in Holland de mis las, terwijl de heer Willem van Duivenvoorde die in Brabant aanhoorde. Het slot is in de Hoeksche en Kabeljaauwsche twisten afgebrand; naderhand (1710) is de bouwval voor een groot deel weggeruimd, maar één toren met een paar zijmuren is thans nog overig, en steekt boven het hooge geboomte uit. Oosterhout zelf heeft thans eene bevolking van 4.800 inw., waaronder 4.500 R. kath, en 300 herv., die meest van landbouw, graanen kerijen, 5 bierbrouwerijen, 16 leerlooyerijen, 6 linnenweverijen, 1 touwslagerij, 1 vernisfabr., 1 piano en orgelfabr., 4sigarenfabr., 1 scheepstimmerwerf, olie- en korenmolens; in den omtrek vindt men mede eenige fabrieken. — Het voornaamste gebouw der stad is de voortreffelijke R. K Kerk, een groot en deftig kruisgebouw, dat waarschijnlijk in de 14'e eeuw gesticht is; zij rust op 2 rijen pilaren, en bezit een sierlijk gebeeldhouwd altaar, den berg Calvarie met levensgroote beelden voorstellende, en eenen kunstig bewerkten predikstoel, die mede op 4 zulke beelden rust. De daaraan staande onvolbouwde toren is zeer dik, zwaar en stomp, doch hoog; de kerk heeft een groot, met boomen beplant kerkhof, ten Z. aan de insgelijks met boomen beplante Marktplaats sluitende. De Herv. Kerk, in 1811 gesticht en schilderachtig tusschen populieren gelegen, is een net kruisgebouw met een orgel en houten Iorentje. Het Stadhuis staat aan de zuidzijde van den Heuvel, een vierkant plein, met schoone

Provincie Noordbrabant. Gemeente Oosterhout.

 
wapen van Oosterhout 7027 Bunders
8950 Inwoners

1867

Bekijk op atlas1868.nl
Bekijk op atlasenkaart.nl
Gemeentegeschiedenis
  • Spoorweg
  • Straat- en Kunstweg
  • Gewone weg
  • Dijk en kade
  • Voetpad
  • Kerk
  • Molen
Vierde uur gaans
0
 
¼
Nederl. Ellen
0
 
500