gein. Lonneker behooren, wordt dit getal nog met ruim 4.000 vermeerderd; de bevolking is sedert het begin dezer eeuw meer dan verdubbeld. Het voornaamste bestaanmiddel der inw. is het fabriekwezen , tellende men er een groot aantal fabrieken, als 7 stoomspinnerijen, 6 handspinnerijen, 6 stoom-katoenweverijen, waaronder 2 te gelijk verwerijen zijn; 5 blaauwverwerijen, 1 stoom-kettingsterkerij, molen, 1 gasfabr., 1 boekdrukkerij, 1 steendrukkerij, werkende met o handpersen en 1 snelpers (de eenige in ons land), enz., enz., die allen te zamen medewerken om in de stad en de omliggende gemeenten bloei ea welvaart te verspreiden. De gezamentlijke stoomspinnerijen verwerken jaarlijks 1.600.000 ned. ponden ruw katoen, en toch is deze hoeveelheid voor de behoefte van de weverij te Enschede niet genoegzaam, zoo dat nog jaarlijks anderhalf millioen kilo's gesponnen garens uit Engeland worden ingevoerd. Het geheele getal stoommachines is 17, die 'sjaars 7£ millioen kilo's steenkolen noodig hebben, en jaarlijks worden gemiddeld 22.812.000 ellen katoenen manufacturen afgeleverd, welke eene waarde van ruim 4f millioen guldens vertegenwoordigen, üit deze korte opgave blijkt, van welk groot nut de ontworpen spoorweg van Zutphen over Goor en Delden naar Rheine in Pruisen voor deze fabriekstad en den geheelen omtrek worden zal. — Er is hier eene ruime markt, waarop 8 jaarmarkten en eene drukke weekmarkt gehouden worden. Het doelmatig ingerigte Stadhuis staat aan de Langestraat. De Herv. Kerk, een oud eenvoudig gebouw, met eenen hoogen toren en een in 1854 vernieuwd orgel, is in 1842 belangrijk vertimmerd, daar zij te klein was voor de gemeente; de R. K. Kerk is in 1840 nieuw opgerigt, en behalve deze beide godshuizen vindt men er nog 1 kleine Doopsgez. Ketk en 1 Synagoge. Voorts bestaan hier: eene Kamer van koophandel, een Dep. der Maats. tot Nut van 't Alg., een Genootschap tot ondersteuning van behoeftige kraamvrouwen, eene Latijnsche en Fransche school, eene Teekenschool voor ambachtslieden, goede andere scholen, enz. — De dorpen Lonneker en Losser, beiden ten N. O. van Enschede, bestaan meest van de weverijen en van den landbouw. Het eerste, bijna aan den voet van den Lonnekerberg, | uur van de stad, heeft in zijne kom 1.550 inw., doch vormt met de Eschmark en nog een 7 tal buurschappen op meer of minder afstand rondom de stad gelegen, eene uitgestrekte gem. met ruim 8.600 inw., die een aantal fabrieken hebben, waaronder 2 stoomspinnerijen, 3 onbelangrijke linnen- en katoenbleeke-

rijen, 2 katoenspinnerijen, 1 bombazijnfabr., 1 stoffenweverij, 2 bierbrouwerijen, olie- en pelmolen, enz. enz. De gem. heeft eene Herv. Kerk in de buurschap Usselo, tusschen Haaksbergen en Enschede, en eene R. K. Kerk, en in de nabijheid liggen de landgoederen het Amelink en Stroot. — Losser, op de pruisische grenzen, aan de Dinkel, heeft in de kom 640 inw., en maakt met 6 marken eene gem. uit van 4.700 inw., welke mede eenige fabrieken hebben. Er is eene in 1845 vergroote R. K Kerk, in 1810 aan de R. kath. afgestaan, en eene kleine Herv. Kerk, voorzien van eenen toren met klokken en uurwerk. — Ten N. W. van Enschede, ter plaatse, waar de straatwegen van Deventer naar Oldenzaal en van Zwolle naar Enschede elkander kruisen, 1{ uur O. van Delden, ligt het aanzienlijke, welvarende en buitengemeen levendige dorp Hengelo, met eenige buurschappen eene bevolking van bijna 4.000 inw. tellende, en bekend door zijnen grooten handel in paarden en vee; er zijn 6 fabr. van geweven stoffen, 1 damastfabr., 2 linnenbleekerijen, 1 katoendrukkerij, 1 steen- en pannenbakkerij, 3 bierbrouwerijen, 2 olie- en 3 korenmolens, enz., en men vindt er 1 Herv., 1 kleine Doopsgez. Kerk, en 1 kleine Synagoge, zijnde de eerste in 1837—40 gebouwd, nadat de vroegere door den storm van 1836 onbruikbaar was geworden; zij bezit een orgel, en de toren rust deels op het gebouw, deels op 4 kolommen; ook de R. K. Kerk heeft toren en orgel. — Eén uur N., aan den straatweg, en 2 uren van Almelo en aan het riviertje de Aa, treffen wij het dorp Borne aan; het bezit 3 kerken, een aantal calicot-, bombazijn-, bonten andere dergelijke fabrieken, 2 cichoreifabr., 3 bierbrouwerijen, enz. en 1.200 inw. in de kom, ofschoon de geheele gemeente met 3 buurschappen er ruim 3.400 bevat. Het dorp is om zijn goed, aldaar gebrouwen bier bekend. De Herv. Kerk is een zwaar gebouw met orgel en eenen hoogen toren; het eerste ontbreekt aan de R. K. Kerk, en de kleine Doopsgez. Kerk heeft geen van beiden. — De straatweg geleidt ons van hier naar de opene en bloeijende landstad Almelo, die 10 uren Z. O. van Zwolle en 9 uren O. t. N. van Deventer verwijderd is, en te midden van Twente aan eenige beken ligt, welke de Almelosche Aa vormen, langs welke de stad vroeger door middel van sompschuiten met Zwolle te water gemeenschap had, doch hetwelk thans is vervangen door een kanaal naar Zwolle en Deventer, waaardoor de vaart zeer levendig is en jaarlijks nog toeneemt. Zij is de hoofdplaats van een arrondissement en van het kanton, en bezit